بررسی صادرات انگشتر به کشورهای حاشیه خلیج فارس
یکی از بهترین بازارهای صادراتی محصولات تولیدی خوشه انگشتر قم، کشورهای حاشیه خلیج فارس می‌باشد. این کشورها از لحاظ مذهبی و فرهنگی به ایران نزدیک بوده و انگشترهای تولیدشده توسط هنرمندان انگشتر ساز قم مورد علاقه آنها است و بخشی از فروش ایشان به زائران این کشورها می‌باشد. با این حال به دلیل عدم حضور برنامه‌ریزی شده در بازار زیورآلات این کشورها، صادرات این محصولات تنها به صورت چمدانی است. البته باید توجه داشت که هرگونه اقدام جهت صادرات نیازمند بررسی و تحقیقات اولیه در مورد شاخصهای مختلف صادراتی می‌باشد تا ریسک این اقدامات به حداقل ممکن برسد. از این رو دفتر توسعه خوشه انگشتر، کشورهای حاشیه خلیج فارس را به منظور ارزیابی و انتخاب بهترین گزینه جهت شروع برنامه صادراتی مورد بررسی قرار داده است و در ادامه این پژوهش خدمتتان ارائه می‌گردد.
کشورهای حاشیه خلیج فارس
کشورهای خلیج فارس یا کشورهای عربی خلیج فارس یا امیر نشین‌های منطقه خلیج فارس به کشورها و دولت‌هایی گفته می‌شود که سواحل و دسترسی به آب‌های خلیج فارس دارند. معمولاً به این کشورها کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس نیز گفته می‌شود که عبارتند از: قطر، عمان، کویت، امارات متحده عربی، بحرین، عربستان سعودی و عراق (با وجود اینکه مرز آبی با خلیج فارس دارد اما در زمره کشورهای شورای همکاری خلیج فارس قرار ندارد.)
کشورهای عربی خلیج فارس همگی در خصایلی مشترک هستند، از جمله جمعیت انبوه نیرویِ کارِ غیر بومی و رشد اقتصادی سریع.
فرهنگ مردم منطقه خلیج فارس را معمولاً فرهنگ خلیجی می‌نامند. موسیقی خلیجی، لباس خلیجی و فرهنگ خلیجی تا حدود زیادی از فرهنگ عرب‌های شمال آفریقا و عراق متمایز است. استفاده از انگشتر یکی دیگر از علاقه مندی‌های مشترک در میان مردم این منطقه می باشد. به همین دلیل بررسی بازار جواهرات و جواهرات نقره در این کشورها مورد بررسی قرار گرفته است.
در میان کشورهای عربی خلیج فارس در سال 2018 امارات متحده عربی با 13 میلیارد دلار بیشترین واردات جواهرات را داشته است. پس از کشور امارات متحده عربی، کشورهای عربستان سعودی، کویت ، قطر، عمان و بحرین به ترتیب بیشترین واردات جواهرات در سال 2018 در میان کشورهای عربی خلیج فارس را به خود اختصاص داده اند.
مقدار دلاری واردات جواهرات کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس (هزاردلار)
| واردکننده | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 |
|---|---|---|---|---|
| امارات متحده عربی | 7,219,447 | 7,270,929 | 6,211,460 | 13,385,524 |
| عربستان سعودی | 4,513,174 | 607,730 | 829,006 | 804,708 |
| قطر | 679,659 | 703,214 | 721,181 | 714,114 |
| کویت | 389,642 | — | — | 462,891 |
| بحرین | 413,450 | 373,479 | 383,772 | 460,353 |
| عمان | 239,752 | 215,404 | 316,517 | 305,125 |
در میان کشورهای عربی خلیج فارس در سال 2018 امارات متحده عربی با 182 میلیون دلار بیشترین واردات جواهرات نقره را داشته است. پس از کشور امارات متحده عربی، کشورهای عربستان سعودی، قطر، کویت، بحرین و عمان به ترتیب بیشترین واردات جواهرات نقره در سال 2018 در میان کشورهای عربی خلیج فارس را به خود اختصاص داده اند.
مقدار دلاری واردات جواهرات نقره کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس (هزاردلار)
| واردکننده | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 |
|---|---|---|---|---|
| امارات متحده عربی | 156,621 | 568,855 | 867,904 | 182,416 |
| عربستان سعودی | 16,451 | 10,309 | 9,835 | 23,185 |
| قطر | 7,209 | — | — | 6,080 |
| کویت | 7,652 | 4,678 | 4,220 | 3,818 |
| بحرین | 1,956 | 1,279 | 1,335 | 2,236 |
| عمان | 1,977 | 2,618 | 318 | 946 |
| جمع کل | 193,881 | 8,575 | 5,873 | 220,699 |
اولویت بندی کشورها جهت صادرات انگشتر
در ورود به بازارهای صادراتی جدید مؤلفه های مختلفی مانند سهولت حمل و نقل، روابط سیاسی و سلایق مصرف کنندگان آن کشور مؤثر می باشد.
به جهت وجود تحریم های بین المللی و همچنین وجود تنش در روابط سیاسی با برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس، صادرات به برخی از این کشورها ناممکن و یا دشوار می‌باشد. عربستان سعودی و بحرین در زمره این کشورها قرار می گیرند و به جهت مشکلات سیاسی فعلاً امکان حضور در آن کشورها نمی باشد.
کشور امارات متحده عربی پس از هنگ کنگ قطب جواهرات جهان به شمار می رود و در سال 2018 بیش از %80 واردات جواهرات نقره کشورهای حاشیه خلیج فارس را به خود اختصاص داده است. با این حال به جهت شرایط سیاسی موجود حضور در آن کشور نیازمند ارزیابی و برنامه ریزی بیشتر می‌باشد.
در مورد بررسی سایر عوامل می توان از گزارش “اولویت بندی بازارهای صادراتی هدف استان قم” که توسط شرکت مدیریت صادرات سحاب اندیشه تدوین شده است استفاده نمود. در این گزارش کشورهای اطراف ایران بر مبنای شاخص های مختلف جهت صادرات محصولات استان قم از جمله انگشتر مورد ارزیابی قرار گرفته است.
الویت بندی می تواند براساس روش‌های متفاوتی صورت گیرد. در این روش ابتدا بر اساس نظر مشاوران و صاحب نظران حوزه صادرات استان شاخص های اصلی جهت انتخاب بازارهای هدف تعیین و سپس این شاخص‌ها وزن دهی می شود. در مرحله بعد طبق جدول زیر شاخص ها امتیاز دهی می شوند و در نهایت امتیاز موزون هر شاخص برای هر بازار صادراتی محاسبه می‌شود و در مجموع امتیاز هر بازار محاسبه شده و قابل مقایسه و ارزیابی خواهد بود. شاخص های انتخاب شده از قرار زیر است:
- مجموع واردات کشور هدف از کالاهای خوشه جواهرات در سال
- درامد سرانه
- سهولت در حمل و نقل و ارسال محموله صادراتی به کشور هدف
- سهولت تجارت با کشور هدف به واسطه مسائل سیاسی و فرهنگی
- میزان شناخت تجار استان از کشور هدف
- جمعیت کشور هدف
امتیاز مطلق شاخص ها
| شاخص های سنجش | 20 | 40 | 60 | 80 | 100 |
| مجموع واردات کشور هدف از کالاهای خوشه جواهرات در سال 2018 | کمتر از 2 میلیارد دلار | بین 2 تا 3 میلیارد دلار | بین 3 تا 4 میلیارد دلار | بین 4 تا 5 میلیارد دلار | بالای 5 میلیارد دلار |
| درامد سرانه | کمتر از 4 هزار دلار | بین 4 تا 6 هزار دلار | بین 6 تا 8 هزار دلار | بین 8 تا 10 هزار دلار | بالای 10هزار دلار |
| سهولت در حمل و نقل و ارسال محموله صادراتی به کشور هدف | بسیار کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد |
| سهولت تجارت با کشور هدف به واسطه مسائل سیاسی و فرهنگی | بسیار کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد |
| میزان شناخت تجار استان از کشور هدف | بسیار کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد |
| جمعیت کشور هدف | کمتر از 10 میلیون نفر | بین 10 تا 20 میلیون نفر | بین 20 تا 30 میلیون نفر | بین 30 تا 40 میلیون نفر | بالای 40 میلیون نفر |
جهت انتخاب بازار هدف صادراتی استان با تمرکز بر محصولات خوشه انگشتر شاخص های زیر با نظر نخبگان در نظر گرفته شد.
شاخص ها و امتیاز موزون هر شاخص جهت انتخاب بازارهای هدف استان
- مجموع واردات کشور هدف از کالاهای خوشه جواهرات در سال 2018 (جذابیت تقاضا) : 25٪
- درآمد سرانه: 15٪
- سهولت در حمل و نقل و ارسال محموله صادراتی به کشور هدف (جذابیت دسترسی): 20٪
- سهولت تجارت با کشور هدف به واسطه مسائل سیاسی و فرهنگی: 15٪
- میزان شناخت تجار استان از کشور هدف: 15٪
- جمعیت کشور هدف: 10٪
کشورهای منظور شده در مرحله اول جهت اولویت بندی با توجه به توضیحات فوق و نظر نخبگان کشورهای حاشیه خلیج فارس شامل امارات متحده عربی، قطر، عمان، کویت، بحرین و عربستان می باشد. البته همانطور که قبلا توضیح داده شد روابط سیاسی ایران با کشورهای عربستان و بحرین به دلایل مختلفی نامناسب است و امکان حضور ایران در این کشورها فراهم نیست به همین دلیل از امتیازبندی و رتبه بندی این دو کشور صرف نظر شده است.
محاسبه کشور امارات متحده عربی
| شاخصهای سنجش | وزن شاخص | امتیاز شاخص (100-0) | امتیاز موزون شاخص | توضیحات |
| مجموع واردات کشور هدف از کالاهای خوشه جواهرات در سال 2018 | 25٪ | 100 | 25 | |
| درآمد سرانه | 15٪ | 100 | 15 | |
| سهولت در حمل و نقل و ارسال محموله صادراتی به کشور هدف | 20٪ | 100 | 20 | |
| سهولت تجارت با کشور هدف به واسطه مسائل سیاسی و فرهنگی | 15٪ | 80 | 12 | |
| میزان شناخت تجار استان از کشور هدف | 15٪ | 40 | 6 | |
| جمعیت کشور هدف | 10٪ | 20 | 2 |
محاسبه کشور قطر
| شاخصهای سنجش | وزن شاخص | امتیاز شاخص (100-0) | امتیاز موزون شاخص | توضیحات |
| مجموع واردات کشور هدف از کالاهای خوشه جواهرات در سال 2018 | 25٪ | 20 | 5 | |
| درآمد سرانه | 15٪ | 100 | 15 | درآمد سرانه: 60804 |
| سهولت در حمل و نقل و ارسال محموله صادراتی به کشور هدف | 20٪ | 80 | 16 | |
| سهولت تجارت با کشور هدف به واسطه مسائل سیاسی و فرهنگی | 15٪ | 100 | 15 | |
| میزان شناخت تجار استان از کشور هدف | 15٪ | 60 | 9 | |
| جمعیت کشور هدف | 10٪ | 20 | 2 | 2.6 میلیون نفر |
محاسبه کشور عمان
| شاخصهای سنجش | وزن شاخص | امتیاز شاخص (100-0) | امتیاز موزون شاخص | توضیحات |
| مجموع واردات کشور هدف از کالاهای خوشه جواهرات در سال 2018 | 25٪ | 20 | 5 | |
| درآمد سرانه | 15٪ | 100 | 15 | درامد سرانه: 17973 |
| سهولت در حمل و نقل و ارسال محموله صادراتی به کشور هدف | 20٪ | 100 | 20 | |
| سهولت تجارت با کشور هدف به واسطه مسائل سیاسی و فرهنگی | 15٪ | 100 | 15 | |
| میزان شناخت تجار استان از کشور هدف | 15٪ | 80 | 12 | |
| جمعیت کشور هدف | 10٪ | 20 | 2 | 4.5 میلیون نفر |
محاسبه کشور کویت
| شاخصهای سنجش | وزن شاخص | امتیاز شاخص (100-0) | امتیاز موزون شاخص | توضیحات |
| مجموع واردات کشور هدف از کالاهای خوشه جواهرات در سال 2018 | 25٪ | 20 | 5 | |
| درآمد سرانه | 15٪ | 100 | 15 | درامد سرانه: 27319 |
| سهولت در حمل و نقل و ارسال محموله صادراتی به کشور هدف | 20٪ | 60 | 12 | |
| سهولت تجارت با کشور هدف به واسطه مسائل سیاسی و فرهنگی | 15٪ | 60 | 9 | |
| میزان شناخت تجار استان از کشور هدف | 15٪ | 60 | 9 | |
| جمعیت کشور هدف | 10٪ | 20 | 2 | بیش از 4 میلیون نفر |
جدول زیر اولویت و امتیاز اختصاص داده شده در این گزارش به کشورهای حاشیه خلیج فارس ارائه می‌گردد.
| ردیف | نام کشور | امتیاز (از 100) | اولویت |
| 1 | امارات متحده عربی | 80 | 1 |
| 2 | عمان | 69 | 2 |
| 3 | قطر | 62 | 3 |
| 4 | کویت | 52 | 4 |
البته باید توجه داشت که سلایق و رفتار خرید هر یک از این کشورها با یک دیگر متفاوت می‌باشد. طبق بررسی ها و مشاهدات میدانی صورت گرفته از این کشورها رفتار خرید آن ها عبارتند از:
- عمان: مردم عمان افراد محاسبه گری هستند و به سهولت اقدام به خرید محصولی نکرده و نسبت به قیمت حساس می باشند. با تجار و مردم ایران ارتباط خوبی دارند و به محصولات ایرانی دید مثبتی دارند.
- قطر: کشور قطر بالاترین درآمد سرانه در جهان را دارد. طبق مشاهدات، مردم قطر در صورتی که محصولی مورد علاقه و پسندشان باشند خرید می کنند و مانند مردم عمان زیاد نسبت به قیمت آن حساس نمی باشند. با توجه به وقایع اخیر ارتباط مناسبی بین کشور قطر و ایران برقرار شده است.
- کویت: مردم کویت هم مانند قطری ها رفتار کرده و در صورت علاقه به یک محصول، نسبت به قیمت آن زیاد حساس نیستند. با این حال کویتی ها به سختی با ایران کار کرده و اجازه ورود محصولات آن را می دهد.
- امارات: کشور امارات متحده عربی به عنوان یک هاب و یک بازار اصلی منطقه برای واردات و صادرات شناخته می شود و سالانه نمایشگاه های مختلفی در حوزه های گوناگون برگزار نموده و میزبان تجار و بازرگانان از سراسر جهان می باشد. از این رو با حضور در این بازار تنها با مصرف کنندگان آن کشور در ارتباط نبوده و به نوعی در کل کشورهای منطقه حضور خواهید داشت. با این حال به جهت مشکلات سیاسی به وجود آمده بسیاری از شرکت های ایرانی فعال در این کشور مجبور به ترک آن شده اند.