استاد سید ابوالحسن هاشمی متولد سال 1345 در قم و اصالتاً اهل شاهرود است. پدر ایشان روحانی بوده و قبل از تولد ایشان به قم مهاجرت نمود. ابوالحسن هاشمی بیست‌وهشت سال در حوزه ی طلاسازی، نقره‌سازی و زیورآلات سابقه دارد. سرآغاز ورود خود به ساخت زیورآلات را دعوت یکی از دوستان خود معرفی می‌کند؛ «بعد از خدمت سربازی، یکی از دوستانم به من پیشنهاد داد و وارد این کار شدم و خدا را شکر متوجه شدم به این حرفه علاقه دارم». مهم‌ترین ویژگی نقره‌سازی ازنظر این استادکار جوان این است که هنر دست در این حرفه، نقش اساسی دارد و بسیاری چیزها مانند هنر، خلاقیت، زیبایی و ذوق در آن دیده می‌شود. هم‌چنین هر شخصی در این هنر، در ساخت نوع خاصی از انگشتر نقره مهارت دارد. او می‌گوید «یکی از تلخ ترین خاطرات، لحظاتی که پس از چندین روز ممارست و فعالیت بر روی یک محصول، مشتری آن را نمی‌پسندد و خستگی بر جان ما می‌نشیند».
استاد ابوالحسن هاشمی
خلاصه سرگذشت
آدرس: قم، پاساژ الغدیر، بلوک E، نیم طبقه پلاک 36
سخنان برگزیده:
- ذوق و علاقه به رشته و فعالیت، مهم‌ترین عامل موفقیت و رضایت از حرفه است.
- نقره‌سازی کاری هنری و باارزش است که در شهری مذهبی مانند قم، خواهان زیاد دارد. اگرچه هنوز جا دارد در این عرصه تبلیغات صورت گیرد.
- آموزش شاگردان تازه‌کار را به دست سری سازها بسپاریم، در ساخت تکی، نمی‌توان به شاگرد آموزش داد.
- به کسانی که برای آموزش نزد من می‌آیند، می‌گویم به بلندمدت نگاه کنید. سی سال آینده را تصور کنید.
- پشتکار و اخلاق، ازنظر استاد نقره‌ساز رمز موفقیت کار است. او معتقد است باید امیدوارانه کارکرد و اخلاق‌مدار بود.
إِنَّهُ ذَكَرَ لِعَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ لَا يُولَدُ لَهُ فَتَبَسَّمَ- و
َ قَالَ اتَّخِذْ خَاتَماً فَصُّهُ فَيْرُوزَجٌ وَ اكْتُبْ عَلَيْهِ رَبِّ لا تَذَرْنِي فَرْداً وَ أَنْتَ خَيْرُ الْوارِثِينَ- قَالَ فَفَعَلْتُ ذَلِكَ فَمَا أَتَى عَلَيَّ حَوْلٌ حَتَّى رُزِقْتُ مِنْهَا وَلَداً ذَكَراً
صیمری به امام هادی (ع) عرض کرد که بچه دار نمی‌شود امام (ع) تبسم کرد
و فرمود انگشتری با نگین فیروزه بگیر و روی آن بنویس رب لا تذرنی فردا و انت خیر الوارثین صیمری می‌گوید یکسال طول نکشید که فرزند دار شدم.
وسائل الشیعه، شیخ حرعاملی، ج 5، ص 95
سال‌های نخستین؛ ذوق و علاقه به حرفه
استاد سید ابوالحسن هاشمی متولد سال 1345 در قم و اصالتاً اهل شاهرود است. پدر ایشان روحانی بوده و قبل از تولد ایشان به قم مهاجرت نمود. ابوالحسن هاشمی بیست‌وهشت سال در حوزهی طلاسازی، نقره‌سازی و زیورآلات سابقه دارد. سرآغاز ورود خود به ساخت زیورآلات را دعوت یکی از دوستان خود معرفی می‌کند؛ «بعد از خدمت سربازی، یکی از دوستانم به من پیشنهاد داد و وارد این کار شدم و خدا را شکر متوجه شدم به این حرفه علاقه دارم». ذوق و علاقه به رشته و فعالیت ازنظر ایشان، مهم‌ترین عامل موفقیت و رضایت از حرفه است. آن‌چنان‌که این نقره‌ساز حرفه‌ای ذکر می‌کند حرفه‌ها و دوره‌های فنی متعددی به او از طرف خانواده و دوستان پیشنهاد شد، اما علاقه ایشان در این حرفه بروز پیدا کرد و آن را به مثابه فعالیتی هنری و ارزشمند قلمداد نمود. این استادکار باسابقه اولین آموزش‌ها را در پاساژ ملت در زمینه طراح‌سازی مانند کار ملیله و طلا-مروارید تجربه کرد و بعدازآن در فعالیت‌های نقره‌جات وارد شد. از آن دوران به دوستان خود اشاره می‌کند که در کنار یکدیگر چندین سال فعالیت کردند. «چند نفر از دوستان آنجا بودند که در کنار آنها به کار نقره کشیده شدیم».
هنر ناشناخته
ازنظر آقای هاشمی، نقره‌سازی کاری هنری و باارزش است که در شهری مذهبی مانند قم، خواهان زیاد دارد. اگرچه هنوز جا دارد در این عرصه تبلیغات صورت گیرد؛ چرا که قم بیشتر به عنوان یک شهر زیارتی شناخته می‌شود که سوغات آن سوهان است. هنوز بسیاری هنر زیورآلات قم را به‌خوبی نمی‌شناسند. لذا لازم است تبلیغات برای این هنر گرانبها انجام گیرد تا گردشگران آن را بشناسند.
مکانی ثابت، سرمایه‌ی نخستین
اگر چه مشکلاتی در این عرصه وجود دارد و این استاد جوان به برخی از آنها اشاره می‌کند؛ «سرمایه اهمیت دارد که در واقع همان مغازه است. اگر مغازه‌ای از آن خود نداشته باشید، دشوار است. چرا که به محض اینکه مدتی فعالیت کردید و شناخته شدید، باید مکان خود را تغییر دهید».
سال‌های اولیه رونق
«روزی که من وارد این کار شدم، چیزی به اسم میراث فرهنگی برای این رشته وجود نداشت و بسیاری ساخت نقره را به رسمیت نمی‌شناختند»؛ این سخن آقای هاشمی است در ارتباط با سال‌های اولیه رونق این حرفه و اشاره می‌کند اغلب پیشه‌وران، در آن سال‌ها بر روی طلاکار می‌کردند. هم‌چنین ایشان معتقد است در حال حاضر ده الی پانزده سال است که میراث فرهنگی به حرفه نقره‌سازی رونق و اهمیت داده است. قبل از آن قم قطب این هنر نبود، اکنون به عنوان قطب نقره‌سازی شناخته می‌شود.
مهم‌ترین ویژگی نقره‌سازی ازنظر این استادکار جوان این است که هنر دست در این حرفه، نقش اساسی دارد و بسیاری چیزها مانند هنر، خلاقیت، زیبایی و ذوق در آن دیده می‌شود. هم‌چنین هر شخصی در این هنر، در ساخت نوع خاصی از انگشتر نقره مهارت دارد. چنانچه ایشان اضافه می‌کند: «اگر کسی نزد ما بیاید و بگوید انگشتر شبکه می‌خواهم، ما او را به کسی که در ساخت شبکه ماهر است، معرفی می‌کنیم، یا به طور مثال سیاه قلم را به شخص دیگری ارجاع می‌دهیم. هر کس در این حرفه در ساخت نوع خاصی صاحب سبک و شناخته شده است».
من هم روزی مانند آنها بودم
آقای هاشمی آموزش شاگردان تازه‌کار را به دست سری سازها می‌سپارد، چرا که معتقد است در ساخت تکی، نمی‌توان به شاگرد آموزش داد و کسانی که قصد دارند پا در این عرصه بگذارند، نزد سری‌سازها هدایت می‌کند؛ اما درعین‌حال تازه‌کاران علاقه‌مندی هستند که نزد ایشان تعلیم دیده‌اند و از پایهی مبتدی و ضعیف شروع کرده و دلسوزانه مسیر یادگیری را با او طی کرده‌اند. استاد نقره‌ساز اعتقاد دارد: «من هم یک روزی مانند آنها بودم».
اکثر کسانی که به مغازه نقره‌سازی آقای هاشمی مراجعه می‌کنند به گفته خود ایشان زوار هستند که تعدادی از آنها این محل و استاد آن را از قدیم می‌شناختند و تعدادی هم مسافرانی هستند که گذرشان به اینجا می‌افتد. از بومی‌های قمی نیز اکثراً روحانیان و مذهبی‌ها، مشتری‌های دائمی هستند و به ندرت تغییری در مخاطبان این هنر در این سال‌ها به وجود آمده است. یکی از تغییراتی که در سال‌های اخیر نقره‌سازانی چون آقای هاشمی با آن مواجه شده‌اند، زوج‌های جوانی هستند که در اثر گرانی طلا، حلقه‌های نقره سفارش می‌دهند. استاد هاشمی این مورد را از تغییرات محسوسی ذکر کردند که در طول فعالیت ایشان در طی سال‌ها شاهد آن بوده است.
توصیه‌ای برای نسل آینده نقره‌سازان
استاد باسابقه نقره‌ساز قم برای نسل آینده این حرفه، داشتن اهدافی بلندمدت را توصیه می‌کند و می‌گوید: «به کسانی که برای آموزش نزد من می‌آیند، می‌گویم به بلندمدت نگاه کنید. سی سال آینده را تصور کنید». هم‌چنین اضافه می‌کند من به اهدافی که در جنبه‌های هنری این حرفه خواهان آن بوده، دست پیدا کرده و اهداف زیبایی شناسانه خود را تحقق بخشیده است. به توصیه‌ایشان در شرایط کنونی که میراث فرهنگی به این عرصه اقبال و توجه نشان داده است، فرصت مناسبی است که افراد تازه‌کار با ترسیم چشم‌انداز آینده، به اهداف خود دست پیدا کنند. همینطور استاد هاشمی عشق به کار را در این حرفه بسیار تأکید می‌کند و علاقه به نقره‌سازی را عامل موفقیت در آینده می‌داند.
پشتکار و اخلاق
پشتکار و اخلاق، ازنظر استاد نقره‌ساز رمز موفقیت کار است. او معتقد است باید امیدوارانه کارکرد و اخلاق‌مدار بود. زمانی که مشتری نزد ایشان می‌آید و اظهار می‌کند که این نقره‌ساز را به او معرفی کرده‌اند، برای استاد هاشمی موفقیت و دستاورد بزرگی است. البته ایشان نه در این حرفه، بلکه در تمامی فعالیت‌ها و حرفه‌ها، اخلاق را جزء لاینفک کار می‌داند. هم‌چنین در تأیید این مسئله اضافه می‌کند: «زمانی که مشتری از نزد ما می‌رود و به ده نفر دیگر کار ما را پیشنهاد می‌دهد، برای ما ارزشمند است». علاوه بر پشتکار و اخلاق، کیفیت کار ازنظر ایشان اهمیت فوق‌العاده دارد؛ «زمانی که کار شما کیفیت داشته باشد، مشتری را روانه اینجا می‌کند».
بازارچه زیورآلات، راهی برای معرفی سازندگان
مهم‌ترین چالش سازندگان زیورآلات در قم ازنظر استاد سازنده نقره این است که شناخته شده نیستند؛ بنابراین به گفته ایشان وجود یک بازارچه برای این حرفه، بسیار ضروری و بااهمیت است. چرا که گردشگران و مسافران در قم علاوه بر زیارت و سوهان، با این هنر و سازندگان آن آشنا نیستند. درنتیجه راه‌اندازی یک بازارچه در شناسایی زیورآلات بسیار مؤثر است. هم‌چنین استاد هاشمی معتقد است علاوه بر بازارچه، دایر شدن یک نمایشگاه می‌تواند به شناخت هنر نقره‌سازی به گردشگران کمک کند. حتی ایشان پیشنهاد می‌دهد مسابقاتی با محوریت ساخت زیورآلات برگزار شود؛ «با برگزاری مسابقه می‌توان بین سازندگان زیورآلات، رقابت ایجاد کرد و سالی یک بار برگزار نمود. اینها به کار رونق می‌دهد».
مشکل دیگر؛ تجهیزات
استاد نقره‌ساز، چالش دیگر سازندگان زیورآلات را فقدان تجهیزات عنوان می‌کند و معتقد است بسیاری از افرادی که در خانه کار می‌کنند، مشکل تجهیزات دارند و نمی‌توانند یک مغازه برای خود اجاره کنند؛ «افراد متعددی هستند که شناخته شده نیستند و در خانه کار می‌کنند. اگر این افراد به واسطه یک بازارچه وارد بازار کار شوند و متمرکز باشند، گردشگران استقبال می‌کنند و در فروش محصولات بسیار مؤثر است».
«بسیاری پشت در ماندند»
وضعیت بیمه ازنظر آقای هاشمی چنین بیان می‌شود: «ما بیمه هستیم، اما بسیاری پشت در ماندند. خیلی هم سخت‌گیری می‌کنند. به محض اینکه چند روز تأخیر می‌افتد، سریع بیمه را قطع می‌کنند»؛ اما درعین‌حال از بیمه‌ای که میراث فرهنگی برای فعالان این صنف ترتیب دیده، قدردان است و این امتیاز را ارزشمند ذکر می‌کند.
گردشگری در قم
استاد نقره‌ساز که سال‌های متمادی در قم زندگی کرده است، از وضعیت و شرایط گردشگری در قم رضایت ندارد. چرا که معتقد است بسیاری از مسافران تنها یک شب را در قم سپری می‌کنند. درحالی‌که ممکن است در شهر مشهد ده شب اقامت داشته باشند. این می‌تواند به دلیل فقدان امکانات و جاذبه‌های گردشگری شهر قم باشد. ایشان پیشنهاد می‌دهد با ایجاد مراکز تفریحی مانند پارک می‌توان گردشگران را در قم جذب نمود و با ایجاد بازارچه‌های مختص نقره‌سازی، زمینه رونق این کسب و کار را فراهم کرد. هنرمندان بسیاری در قم زندگی می‌کنند که ناشناخته هستند. اگر میراث فرهنگی از این هنرمندان حمایت کند تا بتوانند در نمایشگاه‌های بین‌المللی شرکت کنند، گام مثبتی خواهد بود و صادرات نقره را افزایش می‌دهد.
وجه تمایز نقره‌سازی در قم
آقای هاشمی بر این باور است که محصولات نقره قم، محصولاتی ارزشمند است و ظرافت‌هایی که در این حیطه به کار می‌رود، هنرمندانه و منحصربه‌فرد است. شهرهایی دیگری مانند مشهد، همدان و تبریز نیز در این عرصه فعالیت می‌کنند اما تنها در قم کار دست و ماهرانه ساخته می‌شود.
لحظات سخت
استاد هاشمی از لحظه‌های تلخ فعالیت خود چنین یاد می‌کند: «یکی از تلخ ترین خاطرات، لحظاتی که پس از چندین روز ممارست و فعالیت بر روی یک محصول، مشتری آن را نمی‌پسندد و خستگی بر جان ما می‌نشیند».
تشکر از میراث فرهنگی
استاد هاشمی از میراث فرهنگی به پاس توجهی که در سال‌های اخیر به این عرصه‌ای هنری شده است، کمال تشکر را دارد و امیدوار است حمایت‌ها از جانب میراث فرهنگی ادامه داشته باشد. هم‌چنین اضافه می‌کند: » اگر این توجه و حمایت از ابتدای کار به ما شده بود، شرایط متفاوتی رقم می‌خورد و قم به عنوان قطب نقره‌سازی شناخته می‌شد».
سخن پایانی
استاد هاشمی ممنون و شاکر است و تنها امید و خواسته ایشان این است که روزی توسعه قطب نقره‌سازان قم را ببیند. همینطور معتقد است که تلاش‌ها در این عرصه قطع به یقین نتیجه خواهد داد.