مهندس محمد فراهانی

عقیق قم، در راه جهانی‌شدن

محمد فراهانی، متولد 7 فروردین سال 1349 در شهر قم است. در رشته زمین‌شناسی اقتصادی دارای مدرک کارشناسی ارشد است و بیست‌وهشت سال می‌گذرد که بر روی اکتشاف معدن و زمین‌شناسی فعالیت می‌کند. آقای فراهانی همواره به اینکه بعد از اکتشاف یک معدن، سنگ‌ها به شکل خام به خارج از کشور فرستاده می‌شدند، انتقاد داشت. درواقع به باور ایشان پتانسیل‌های معدنی ما منجر به تأمین مواد اولیه کارخانه‌جات می‌شود، اما به دلیل فقر چرخه فرآوری نتوانستیم زیرساخت‌های لازم برای مواد اولیه کارخانه‌ها به وجود بیاوریم. به همین دلیل ایشان از سال 1390 تصمیم گرفت در فرآوری سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی، فعالیتی انجام دهد تا بدین صورت از خام‌فروشی جلوگیری شود. به عقیده ایشان حوزه سنگ‌های قیمتی در ایران مانند عقیق، ژاسپر، فیروزه، گارنت و… جای کار بسیار دارد اما به فرآوری آنها کم‌توجهی و کم‌لطفی می‌شود؛ بنابراین آقای محمد فراهانی مصمم شد که با فرآوری این سنگ‌ها به خصوص عقیق قم، گامی در این جهت بردارد که درنهایت تلاش‌های او به ثبت ملی عقیق قم انجامید. این فعالیت به گفته ایشان در راستای بیانات مقام معظم رهبری درباره تولید ملی نیز صدق می‌کند. با این هدف ابتدا مجموعه‌ای به شکل پایلوت راه‌اندازی کرده و این مجموعه تا سال 1395 در ابعادی کوچک به فعالیت خود ادامه داد. بعد از سال 1395 مجموعه توسعه پیدا کرد و به شکل کنونی خود در آمد. هم‌چنین مجموعه آقای فراهانی قصد دارد به کمک سازمان صنعت، معدن و تجارت و شرکت شهرک‌های صنعتی، عقیق قم را ثبت جهانی کند.

ناشناختگی راه، نخستین مشکلات

وقتی از استاد فراهانی درباره مشکلات و دشواری‌های این عرصه سؤال می‌پرسیم، ایشان با طنز پاسخ می‌دهد: «اگر بخواهیم از مشکلات بگوییم که دیگران دلسرد می‌شوند». به طور کل ازنظر ایشان نهادهایی هستند که در این راه کم‌کاری می‌کنند و برعکس نهادهایی نیز کمک و همراه هستند. آقای فراهانی ذکر می‌کند به دلیل فقدان فعالیت مشابه در گذشته، برای گرفتن یک مجوز باید ممارست بسیار نشان می‌دادند. در رابطه با مواجه با برخی از نهادها به ما می‌گوید: «وقتی در زمان شروع کار، به استاندار وقت قم گفتیم عقیق قم، باور نمی‌کرد قم عقیق داشته باشد؛ اما ما دلسرد نشدیم و یک عقیق به ایشان هدیه دادیم». به مرور تلاش‌ها و پیگیری‌های ایشان نتیجه داد و نهادها و مسئولین نیز همکاری بیشتری از خود نشان دادند. آقای فراهانی معتقد است وقتی فعالیت جدیدی را بخواهیم شروع کنیم، مشکلات و موانع پیش پای آدمی وجود دارد اما وقتی ما این راه را برویم، جاده برای آیندگان هموار می‌شود. مهم‌ترین اتفاق ازنظر ایشان این است که این حوزه شناخته و مطرح گردد.

حمایت میراث فرهنگی؛ نقطه عطف

استاد فراهانی نقطه عطف فعالیت خود را حمایت و همکاری میراث فرهنگی کشور، معاونت صنایع دستی استان قم و صندوق کارآفرینی امید ذکر می‌کند که باعث شد این کار به نتیجه برسد. در سال 1396 بود که بعد از شش سال دشواری و تلاش، مجموعه ایشان توانست محصول خود را تولید و به بازار عرضه کند. در این زمان بود که به گفته آقای فراهانی قشر کثیری از مردم محصولات این مجموعه را مشاهده کردند و با توجه به کیفیت آنها، به مجموعه اعتماد کردند. آقاي فراهاني در نمایشگاه‌های مهم كشور شركت كرده و حضور در نمایشگاه‌های خارجي را هدف قرار داده است.

آموزش در عرصه‌های متعدد

استاد فراهانی بیش از دویست نفر را در حوزه نقره‌سازی، گوهرتراشی، طراحی طلا و جواهر، قلم‌زنی، حکاکی، حجم‌تراشی و تراش زاویه و فست و تراش دامله آموزش داده است. بسیاری از این افرادِ آموزش‌دیده که مهارت قابل قبولی داشتند، در مجموعه آقای فراهانی به کار گرفته شدند. هم‌چنین تعدادی از این افراد به طور مستقل در مغازه خود مشغول به کار هستند و هرکدام اکنون استاد قلمداد می‌شوند. به گفته آقای فراهانی اکثر شاگردان و آموزش‌دیدگان مجموعه با ایشان در ارتباط هستند و بعضی از آنها در کارگاه‌های مجموعه هنوز مشغول هستند. نیروهایی که نزد آقای فراهانی آموزش دیده‌اند، متناسب با استانداردهای مجموعه تربیت شده‌اند تا بعدها بتوانند در کارگاه‌های ایشان مشغول شوند؛ بنابراین از این جهت کمبود نیروهای متخصص در این مجموعه وجود ندارد.

در مسیر برندسازی

بازارهای فروش به گفته استاد فراهانی در حال حاضر، بازارهای داخلی هستند، اما فعالیت‌هایی در راستای برندسازی و تجارت و صادرات محصولات در دست اجرا است. جامعه هدف مجموعه آقای فراهانی نخست کشورهای همسایه و عربی، در مرحله دوم کشورهای آسیای میانه و در مرحله سوم کشورهای اروپایی مسلمان (کشورهایی که به سنگ‌های قیمتی به خصوص عقیق و فیروزه علاقه دارند) هستند.

نوآوری در تراش

یکی از کارهای نوآورانه که آقای فراهانی در حال انجام آن است، گستردگی تراش جواهراتی است که قبلاً از کشور تایلند وارد می‌شد و اکنون در استان قم این تراش باکیفیت بالا صورت می‌گیرد. بسیاری از کارگاه‌ها و مغازه‌ها اکنون این تراش‌ها را سفارش می‌دهند و ایشان امیدوار است دامنه گسترده‌ای از افراد بتوانند از این فعالیت منتفع گردند.

سنگ اصل، وجه تمایز

استاد فراهانی اولین، مهم‌ترین و اصلی‌ترین ویژگی خود را ارائه سنگ اصل به دست مردم می‌داند. چرا که به عقیده ایشان در حال حاضر رزین‌های چینی، سنگ‌های نامرغوب از پاکستان با قیمت‌های گزاف در بازار فروخته می‌شود و در این شرایط تلاش ایشان بر آن بوده است که محصولی اصل با کیفیت بالای تراش و قیمت مناسب در بازار عرضه کند.

اهداف بلندمدت؛ در صدر برندهای جهان

آقای فراهانی پاسخ سؤال ما در رابطه با اهداف بلندمدت را اینگونه پاسخ می‌دهد: «صد در صد اهدافی در نظر داریم. ما در برنامه تجاری خود تعریف کردیم که در پنج سال اول به جایگاه اول در سطح استان قم برسیم و در پنج سال دوم در کشور جزء برندهای اول تا دهم باشیم و در منطقه نیز حرفی برای گفتن داشته باشیم و امیدوار هستیم روزی در رده ده برند اصلی دنیا قرار بگیریم».

تلاش بسیار؛ رمز موفقیت

استاد فراهانی کار و تلاش بسیار را رمز موفقیت خود می‌داند. ایشان اضافه می‌کند: «بنده هفت صبح از خانه بیرون می‌آیم و ده شب به خانه بازمی‌گردم و در این مدت مداوم در حال کار هستم». ایشان در حال حاضر آزمونگر سازمان فنی و حرفه‌ای، کارشناس شناخت سنگ است و در سال 1394 به عنوان کارآفرین برتر حوزه اقتصاد مقاومتی کشور برگزیده شد. یک سال هم به عنوان شرکت معدنی برتر استان انتخاب شدند و یکبار هم به عنوان مسئول معدنی برتر استان معرفی شدند. علی‌رغم کسب موفقیت‌های متعدد، آقای فراهانی معتقد است مدارک و عناوین اهمیت ندارد، بلکه آنچه اهمیت دارد عملکرد و اعتقاد به هدف است که باید بدان توجه شود.

پدیده­ی قاچاق سنگ‌های قیمتی

عدم کنترل بازار توسط نهادهای نظارتی در زمره مهم‌ترین مشکلات ازنظر استاد فراهانی است. ازنظر ایشان کمیته مبارزه با قاچاق کالا و ارز نقش مهمی را می‌تواند داشته باشد که در حوزه سنگ‌های قیمتی از سوی این نهاد کم‌توجهی صورت می‌گیرد. ایشان اشاره می‌کند که استان قم بعد از استان خراسان رضوی، رتبه دوم را در سطح کشور در حوزه سنگ‌های قیمتی دارد. کمیته مبارزه با قاچاق مواد ارز در استان خراسان رضوی به شدت بر این حوزه تمرکز کرده و با کسانی که نقره و سنگ قیمتی قاچاق می‌کنند، مبارزه می‌کند؛ اما در استان قم این اتفاق صورت نگرفته است و درخواست ایشان این است که در کنار تلاش‌های قابل تقدیر این نهاد، در حوزه نقره و سنگ‌های قیمتی ممارست و توجه بیشتری مبذول دارند. مشکل دوم در این حوزه ازنظر آقای فراهانی، تأمین مواد اولیه است. البته ایشان اضافه می‌کند: «ما در حوزه سنگ مشکل نداریم. استان قم سنگ‌های باارزشی دارد، اما بعضی سنگ‌ها مانند توپاز، زمرد و یاقوت را مجبور هستیم وارد کنیم. نظر بنده این است که سنگ خام این سنگ‌ها وارد بشود و چرخه فرآوری در استان انجام بگیرد». این کار ازنظر ایشان باعث رونق و اشتغال‌زایی می‌شود و هم‌چنین ارزش افزوده‌ای درخور ایجاد می‌کند.

اهمیت بازاریابی و برندسازی

یکی از بحث‌های رایج در حوزه سنگ‌های قیمتی و نقره، بازاریابی دیجیتالی و شبکه‌های اجتماعی است که نیروهای استاد فراهانی به طور پراکنده آن را دنبال می‌کنند. ایشان از نهادهای متولی درخواست دارد که با گذاشتن دوره‌های آموزشی رایگان در حوزه بازاریابی دیجیتال با مجموعه‌های زیورآلات همکاری و تعامل داشته باشند. ایشان ذکر می‌کند که شرکت شهرک­های صنعتی اکنون این فعالیت را انجام می‌دهد و بیان می‌دارد: «این کار را شرکت شهرک­های صنعتی توسط خوشه انگشتر استان قم انجام داده است و به توسعه این فضا، بسیار کمک می‌کند؛ اما جا دارد از فعالان این عرصه بیشتر حمایت شود و نهادهای دیگر نیز همکاری کنند تا بار مسئولیت بر دوش یک مجموعه و نهاد نباشد». برندسازی به باور این استادکار باتجربه بسیار اهمیت دارد. ابتدا باید در راستای تجاری‌سازی محصول و سپس شناسنامه‌دار کردن محصول کوشید. شناسنامه هم باید بر عهده متخصص و کسی گذاشت که در این زمینه تحصیلات و سواد کافی دارد، چرا که صرف فروشنده بودن و داشتن سابقه کفایت نمی‌کند. در حقیقت در این عرصه هر کس باید متناسب با تخصص و سواد خود وارد شود و بنابراین نباشد که همه‌ی کارها را یک شخص با یک توانایی انجام دهد. ایشان اضافه می‌کند: «دنیا به سمت تخصصی شدن پیش رفته است» و معتقد است مشکل ما در صادرات همین مسئله است. در صادرات نخست می‌بایست استاندارد تمام محصولات تأمین شود، دوم سنگ باید شناسنامه داشته باشد و سوم در بخش ساخت، بسته‌بندی لحاظ گردد. ازنظر ایشان علی‌رغم اینکه در استان قم استاندارد انگشترسازی در سطح مطلوبی قرار دارد، در دو مورد دیگر در بحث صادرات نواقصی وجود دارد. هم‌چنین آقای فراهانی اضافه می‌کند که سهم ما از صادرات در دنیا صفر است و کشورهای دشمن ما مثل آمریکا و رژیم اشغالگر قدس رتبه‌های بالایی در صادرات دارند. درصورتی‌که به نظر ایشان حوزه سنگ‌های قیمتی، حوزه‌ای است که برخلاف نفت، هزینه بالای استخراج ندارد و می‌توان با سرمایه‌گذاری بر حجم پایین، ارزش افزوده بالا به دست آورد و در راستای اقتصاد مقاومتی حرکت کرد.

توصیه به جوانان

استاد فراهانی به جوانان توصیه می‌کند که این حوزه بسیار مطلوب است به شرطی که آنها تلاش کنند. ایشان خطاب به جوانان می‌گوید: «بنده برای کسانی که نزد من می‌آیند، ابتدا آیه یأس می‌خوانم تا فکر نکنند وقتی وارد این حوزه شدند، به زودی پولدار می‌شوند». در واقع ازنظر ایشان اینگونه نیست که جوانان بعد از گذراندن دوره آموزشی، بلافاصله بتوانند درآمد بالایی داشته باشند. این کار نیازمند، صبر، تلاش و خلاقیت است و مهم‌ترین مسئله تمرکز بر روی کار است.

فعالیت گروهی؛ ضعف‌ها و فرصت‌ها

آقای فراهانی صنف زیورآلات را به خانواده‌ای تشبیه می‌کند که ضعف فعالیت‌های گروهی در آن به پدر خانواده یعنی نهادهای متولی باز می‌گردد. به نظر ایشان تا زمانی که انسجامی بین تولیدکنندگان استان وجود نداشته باشد، گردهمایی‌های فصلی و سالیانه برگزار نشود و هم‌اندیشی با یکدیگر صورت نگیرد، شناختی بین گروه‌های مختلف شکل نمی‌گیرد و آسیب جدی به این حوزه وارد می‌شود. به گفته آقای فراهانی یکی از فعالیت‌های مثبتی که خوشه انگشتر استان قم به همت آقای صابری انجام می‌دهد، پیوند و برقراری ارتباط بین فعالان حوزه زیورآلات است. رقابت سالم ازنظر ایشان بسیار مثبت است و تنوع و کیفیت بالای محصولات را در پی دارد. یکی از وجوه مثبت فعالیت گروهی ازنظر این استاد باسابقه این است که می‌توان با انعقاد یک قرارداد بزرگ، نگرانی برای تولید را کاهش داد و هر استادکاری گوشه‌ای از فعالیت را بر عهده بگیرد. به باور ایشان یکی از دلایلی که صادرات در ایران بسیار ضعیف، فعالیت انفرادی و ضعف فعالیت گروهی در ایران است.

خاطرات تلخ و شیرین

استاد محمد فراهانی درباره خاطرات تلخ و شیرین به ما می‌گوید: «تلخی‌ها که زود از یاد ما می‌رود، شیرینی‌ها یادمان می‌ماند» و شروع به نقل یک خاطره شیرین می‌کند و شرح می‌دهد: «یک بار دکتر لاریجانی، ریاست محترم مجلس به صورت سر زده از مجموعه ما بازدید کرد و دو الی سه مرتبه در حین بازدید گفت خیلی جالب است، خیلی زحمت کشیدید. انرژی و نیرویی که ایشان در حین بازدید به مجموعه ما وارد کرد، سال‌ها باقی می‌ماند. حضور ایشان برای ما بسیار ارزشمند بود. هم‌چنین حضور آقای امیرآبادی، استاندارهای محترم قم، آقای سرمست، آقای صادقی، آقای موسی پور و مسئولان استانی که از مجموعه ما بازدید کردند، قابل تقدیر است و حضورشان باعث دلگرمی به بچه‌های ما می‌شود».

پیشنهادی برای توسعه

زمانی که از آقای فراهانی می‌خواهیم یک پیشنهاد برای پیشرفت در این حوزه بدهد، ایشان از تشکیل یک کمیته برای پیشرفت نام می‌برد. وی شورای راهبری خوشه انگشتر را مثال می‌زند و ذکر می‌کند اگر بودجه‌های مناسبی به آن تخصیص پیدا کند، با توجه به زحمات عامل خوشه، مهندس صابری، می‌توان توسعه و پیشرفت در این عرصه را شاهد بود.

سخن پایانی

«تشکر می‌کنم از بچه‌های مطبوعاتی، رسانه‌ای و صداوسیمای قم که در این مدت از ما حمایت کردند و امیدوارم خداوند کمک کند، دوستان هم حمایت کنند تا ما بتوانیم این صنعت را ادامه بدهیم».